Mainna lágiin oažžut oktavuođa minguin?

• Dat instánsa mii lea sajis, ovdamearkan politiija dahje heahtedoavttir, galgá dakkaviđe dieđihit Heahtejovkui mii lea dáhpáhuvvan, ja geasa lea čuohcan.
• Oapmahaččat/lagas olbmot galget oažžut dieđu fálaldaga birra, ja jerrot háliidit go oktavuođa ovttatmanu dahje háliidit go vuordit veaháš.
• Jus šaddá heahti, váldde oktavuođa Guovdageainnu suohkana heahtedoaktáriin, tel 116 117.
• Olggobealde dábálaš bargoáiggi, oažžu Psykososiála heahtejoavku dieđu heahteinstánssaid bokte, nu go heahtedoaktáris, politiijas, buohcceviesus dahje báhpas.

Mii dáhpáhuvvá go mii oažžut dieđu?

• Jus gillájeaddjit háliidit veahki, de manná soames heahtejoavkkus sin lusa nu jođánit go vejolaš.
• Jus oapmahaččat eai hálit veahki heahtejoavkkus, de sáhttet oažžut oanehaččat dieđu fálaldaga birra, vai soames bearrašis sáhttá váldit oktavuođa jus lea dárbu. Heahtejoavku riŋge bearrašii moadde beaivvi maŋŋil.

Guovddáš dearvvašvuođaeiseválddit rávvejit automáhtalaččat addit dieđu. Lea earenomáš dehálaš olahit mánáide ja nuoraide geat gillájit. Go katastrofa deaivida, de lea álki jurddašit ahte “ii oktage sáhte veahkehit min”, ja de sáhttá gártat nu ahte ii váldde vuostá veahki.

Geat leat mii geat bargat heahtejoavkkus?

Joavku lea fágaidrasttideaddji joavku. Sii geat leat fárus joavkkus, dovdet bures buot veahkkeinstánssaid, ja sáhttet muitalit geat earát sáhttet veahkehit, dahje ohcat eará vehkiid go lea dárbu, ovdamearkan doaktára, sosiála bálvalusaid/mánáidsuodjalusa, gos gávdná divššu ja ovddasmorraša.

Makkár doarjaga sáhttá psykososiála heahtejoavku fállat?

• Mii sáhttit fállat ja koordineret psykososiála heahteveahki go šohkka ja moivedovdu lea nu lossat sidjiide geaidda guoská, ahte veahkki oahppásiin ii leat doarvái.
• Kártet movt ja geaidda čuohcá, árvvoštallat makkár dárbbut leat ja čuovvulit daid.
• Doarjjaságastallamat
• Doaimmahit praktihkalaš bargguid vai geahpida moivvi álgobeivviid, ovdamearkan oktavuođa eará vehkiiguin, doallat muitobottu ovttas oskku- ja eallinoaidnosearvegottiin.
• Doaimmahit veahki bearašlahtuide geaidda lea čuohcan ja orrot eará suohkaniin
• Addit dieđu ja doarjaga bargosajiide dahje institušuvnnaide (omd. skuvlii) go dárbbašit bagadallama ja veahki dáhpáhusa maŋŋil.
• Bagadallat ja muitalit áigeguovdilis veahkkedoaimmaid birra maid dárbbašit áiggi vuollái, omd. morašjoavku, sosiála doaimmat, fysalaš aktivitehta, joavkkut mánáid/nuoraid váras jnv.
• Doarjjaságastallamat/čoahkkáigeassin organisašuvnna heahtevehkiide dahje bargiide geaidda lea čuohcan.
• Go suohkana katastrofagearggusvuođaplána biddjo doibmii, de sáhttá leat dárbu gohččut Psykososiála heahtejoavkku čoahkkái.

Heahtejoavku -veahkki ráddjejuvvon áiggi

Heahtejoavku boahtá dábálaš veahkkedoaimmaid lassin, ja lea veahkkin dušše ráddjejuvvon áiggi. Ii leat oaivil ahte heahtejoavku galgá boahtit eará veahki ja doarjaga sadjái, maid gillájeaddjit muđui ožžot. Bearaš, ustibat ja muđui oahppásat leat dehálepmosat go olbmot galget birget buoremus lági mielde heahtedili čađa.

Lea dehálaš hupmat earáiguin dan birra mii lea dáhpáhuvvan, vaikko orru váttis juogadit jurdagiid ja dovdduid. Sáhttá leat dárbu geardduhit movt dáhpáhuvai dahje goit osiid das, ovttas earáiguin.

Movt mii birget váddáseamos diliin eallimis, lea dehálaš vuolggasadji viidáset ovdáneapmái. Muhtin olbmot, geat leat vásihan earenoamáš garra ja issoras dáhpáhusaid, soitet dárbbašit profeššunealla veahki.

Máhttu dábálaš heahtereakšuvnnaid birra ja movt daid dustet, buorida vejolašvuođa birget kriissain nu ahte eai šatta stuora psyhkalaš váttisvuođat maŋŋil.

Doarjja psykososiála kriissain lea bálvalus mii lea mearriduvvon lágas Lov om kommunale helse- og omsorgs tjenester ja Lov om helsemessig og sosial beredskap.